مرکز خبرنگاران افغانستان روز جمعه نهم دی‌ماه (۳۰ دسامبر)، گزارش سالانه‌اش را در‌مورد وضعیت رسانه‌ها و خبرنگاران در این کشور منتشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که وضعیت رسانه‌ها و آزادی بیان در افغانستان به‌شدت وخیم شده است، به‌شکلی که بیش از نیمی از رسانه‌های این کشور، در یک‌سال گذشته فعالیتشان را متوقف کرده‌اند و آمار خشونت و تهدید علیه خبرنگاران دوبرابر شده است.

مرکز خبرنگاران افغانستان اعلام کرد که هم‌اکنون سه خبرنگار به‌دلیل فعالیت رسانه‌ای در زندان طالبان به سر می‌برند. این مرکز در سال ۲۰۲۲، ۲۶۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و تهدید، بازداشت و برخورد خشونت‌آمیز با خبرنگاران را ثبت کرده است. در این گزارش تاکید شده است که تنها به‌استثنای چند مورد‌، بقیه موارد بازداشت، تهدید و شکنجه را افراد طالبان، به‌ویژه نیروهای امنیتی و کارمندان اداره استخبارات (اطلاعات)، انجام داده‌اند.

کارگزاران مرکز خبرنگاران افغانستان که موارد خشونت علیه خبرنگاران در هر سطحی را ثبت کرده‌اند، معتقدند که دستگاه امنیتی طالبان، به‌ویژه اداره استخبارات (اطلاعات) و وزارت امر به‌معروف و نهی از منکر طالبان، به‌شکل مستقیم و غیرمستقیم در بازداشت‌، تهدید و سرکوب خبرنگاران نقش دارند.

در سال ۲۰۲۱ که در نیمه‌هایش سقوط دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت اتفاق افتاد، مجموعا ۱۰۹ مورد خشونت علیه خبرنگاران، ازجمله قتل هشت خبرنگار به ثبت رسیده است، اما آمار منتشر شده در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که میزان خشونت‌ها علیه رسانه‌ها و خبرنگاران حدود ۱۳۸ درصد افزایش یافته است.

دست‌کم ۱۱۹ مورد بازداشت موقت توام با خشونت فیزیکی، روانی، توهین و تحقیر خبرنگاران در سال ۲۰۲۲ در مرکز خبرنگاران افغانستان ثبت شده است. حدود نیمی از موارد بازداشت خبرنگاران در کابل (۵۸ مورد)، ۱۱ مورد در قندهار، ۱۱ مورد در پکتیا، هفت مورد در غزنی، شش مورد در فاریاب، سه مورد در هر یک از استان‌های هرات، سمنگان و بامیان، دو مورد در هر یک از استان‌های پروان، ارزگان، لوگر و غور و یک مورد در هر یک از استان‌های کاپیسا، بلخ، تخار، ننگرهار، خوست، هلمند، زابل، فراه و بادغیس، ثبت شده است.

دست‌کم سه خبرنگار و کارمند رسانه‌ای، ازجمله خالد قادری، مجری سابق رادیو نوروز در هرات از ۱۷ مارس ۲۰۲۲، فیض‌الله فیض‌بخش، خبرنگار آزاد در کابل از  ۱۷ اوت ۲۰۲۲ و قدرت‌الله ترار، خبرنگار تلویزیون زرغون در خوست از ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲ تاکنون در زندان‌اند.

 خالد قادری به‌دلیل نشر دیدگاه انتقادی‌اش در‌مورد امارت اسلامی در رسانه‌های اجتماعی، به یک سال زندان محکوم شده است. فیض‌الله فیض‌بخش به همراه فیلم‌ساز آمریکایی، ایور شیرر، هنگام تصویربرداری از محل کشته شدن ایمن ظواهری، رهبر القاعده، در کابل بازداشت شد. شیرر مدتی پیش آزاد شد و به کشورش بازگشت، اما از سرنوشت فیض‌بخش هنوز اطلاعی در دست نیست. قدرت‌الله ترار نیز به‌دلیل کار خبرنگاری و یادداشت‌های انتقادی‌‌اش در رسانه‌های اجتماعی بازداشت ‌شده است.

علاوه بر این، مرکز خبرنگاران افغانستان در ۱۲ ماه گذشته ۱۲۸ مورد پرونده‌ تهدید خبرنگاران و رسانه‌ها را نیز ثبت کرده است. از میان این پرونده‌ها نیز ۵۰ مورد در پایتخت رخ داده‌اند. البته نه‌تنها تهدید خبرنگاران، بلکه دست‌کم ۱۱ مورد خشونت مستقیم فیزیکی نیز در این پرونده‌ها ثبت شده است. مرکز خبرنگاران افغانستان در این مورد نوشته است: «حداقل دو مورد از این اعمال خشونت‌ها، به زخمی شدن خبرنگاران در کابل منجر شده است.»

طالبان از آغاز به قدرت رسیدنشان در اوت ۲۰۲۱، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای رسانه‌های افغانستان وضع کردند. این قوانین که برخی از آن‌ها شفاهی و برخی کتبی ابلاغ شدند، مستقیما بر سیاست انتشار رسانه‌ها تاثیر گذاشت. طالبان محدودیت حجاب برای زنان خبرنگار و مجری‌های تلویزیون اعلام کردند و همچنین انتشار فیلم، سریال، برنامه‌های تفریحی و موسیقی را ممنوع کردند. علاوه بر این، طالبان به همه رسانه‌های افغانستان دستور دادند که مطالب انتقادی درباره امارت اسلامی منتشر نکنند.

شمار زیادی از رسانه‌ها و خبرنگاران در ۱۶ماه گذشته، به دلیل پوشش برنامه‌های اعتراضی علیه طالبان، بازداشت و تهدید شده‌اند. گزارش مرکز رسانه‌های افغانستان نشان می‌دهد که به دلیل این محدودیت‌ها، بیش از نیمی از ۶۰۰ رسانه چاپی، صوتی و تصویری که در افغانستان در دو دهه اخیر فعالیت داشتند، اکنون توقیف شده‌اند و صدها خبرنگار و کارمند رسانه‌ای نیز کشور را ترک کرده‌اند.